Thế nào là holdings?

Từ xu hướng thành lập tập đoàn, giờ đây nhiều công ty chuyển sang thành lập công ty holding (holdings). Sự thay đổi này có tác dụng như thế nào?

Thế nào là holdings?

Hôm đầu tuần, TCTCP Bảo hiểm Dầu khí Việt Nam (PVI) đã công bố chuyển đổi thành CTCP PVI, với tên gọi tiếng Anh là PVI Holdings. PVI Holdings đã thành lập TCT Bảo hiểm PVI theo hình thức Công ty TNHH MTV và công ty này được thừa kế toàn bộ quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm đối với hoạt động kinh doanh bảo hiểm phi nhân thọ của TCTCP Bảo hiểm Dầu khí Việt Nam cũ.

Ở đây có thể hiểu đơn giản PVI đã đẩy toàn bộ hoạt động kinh doanh bảo hiểm phi nhân thọ của mình sang công ty con.

Holdings có giống với quỹ đầu tư hay không? Khá nhiều holdings ban đầu xuất phát từ một công ty có hoạt động sản xuất kinh doanh, sau đó vì quy mô phát triển, mới lập ra các công ty con và phân chia trách nhiệm, khác với quỹ đầu tư ban đầu là huy động vốn thành lập quỹ rồi tiến hành giải ngân.

Trước khi được Warren Buffett mua lại vào năm 1962, Berkshire Hathaway là một công ty dệt èo uột. Hay như PVI trước đây cũng kinh doanh bảo hiểm giờ mới giao lại cho công ty con. Trong một chừng mực nào đó, holdings gắn với những công ty có thiên hướng về đầu tư, còn tập đoàn gắn với những đơn vị sản xuất.

Bình mới, rượu có mới?

Một trong những ưu điểm của holdings là quyền tự chủ của các công ty con. Tuy nhiên, việc xây dựng các hệ tiêu chuẩn về quản trị, tài chính, kinh doanh để holdings có thể kiểm soát chặt chẽ các công ty con lại là thách thức không nhỏ.

Bên cạnh đó, việc chuyển đổi sang mô hình holdings cũng gặp không ít khó khăn về luật lệ, kế toán tổ chức… Một trong những doanh nghiệp đang hoạt động theo mô hình holdings được đánh giá thành công là Hoàng Anh Gia Lai (HAG).

Mô hình hoạt động của HAG hiện nay đã được lãnh đạo công ty chuẩn bị ngay từ những năm trước, từ việc cổ phần hóa các công ty con, sau đó bán bớt ra bên ngoài. Hiện giờ, nếu NĐT “kết” HAG ở mảng trồng cây cao su có thể mua công ty con chuyên về mảng này, hoặc nếu muốn tham gia mảng bất động sản sẽ chọn HAGL-Land…

Holdings được dùng cho những công ty có chức năng nắm giữ cổ phần của các công ty khác (chữ hold trong tiếng Anh là nắm giữ), chứ không trực tiếp tham gia hoạt động sản xuất kinh doanh. Holdings khác với tập đoàn ở chỗ chỉ đóng vai trò là cổ đông lớn tại các công ty con hoặc các công ty nắm sở hữu chứ không chỉ định kinh doanh, hay điều phối hoạt động như tập đoàn hoặc tổng công ty. Công ty con trực thuộc holdings sẽ được tự chủ hơn trực thuộc tập đoàn hoặc tổng công ty. Sự gắn kết giữa các thành viên về mặt sở hữu cổ phần cũng chặt chẽ hơn so với tập đoàn. Đôi khi nói công ty A’ nào đó trực thuộc tập đoàn A, nhưng công ty mẹ là A lại không sở hữu mà chỉ cho A’ thuê lại thương hiệu của mình. Một trong những holdings nổi tiếng nhất thế giới là Berkshire Hathaway của NĐT lừng danh Warren Buffett, sở hữu rất nhiều khoản đầu tư trên thế giới.

Đầu tư vào công ty con tức là tập trung vào một mục tiêu, tham gia vào holdings là để tìm cách cân bằng giữa rủi ro và lợi nhuận.

Nhưng cũng có trường hợp những tổ chức vừa đầu tư vào công ty con vừa đầu tư cả holdings (tức công ty mẹ), người bên ngoài nhìn vào, rất khó biết động thái này nhằm mục đích gì. Một trường hợp cũng hay xảy ra, đôi khi giá trị của holdings lại thấp hơn tổng giá trị của các công ty con.

Thí dụ: X Holdings có giá trị vốn hóa 500 tỷ đồng, nhưng lại sở hữu X1, X2, X3 có giá trị vốn hóa lần lượt là 100 tỷ đồng, 200 tỷ đồng và 300 tỷ đồng, tổng cộng là 600 tỷ đồng. Nói cách khác, X đang được chiết khấu đến 20%. Vấn đề nằm ở chỗ tổng hợp và định giá cho các holdings là việc không đơn giản.

Trở lại với trường hợp của PVI, nhiều NĐT sẽ đặt câu hỏi: Liệu PVI đã chuẩn bị gì để có thể tạo được những bước chuyển khi sang mô hình mới?

Lâu nay, bệnh quan liêu trong quản lý vẫn là vấn đề nhức nhối đối với những CTCP có gốc gác từ các doanh nghiệp nhà nước. PVI đã thành lập một công ty con chuyên lo kinh doanh bảo hiểm phi nhân thọ nhưng lại theo mô hình công ty TNHH MTV, chứ không phải CTCP. Tức là phần vốn của công ty con này vẫn chỉ nằm trong tay PVI, hay nói cách khác PVI vẫn giữ quyền tuyệt đối trong hoạt động kinh doanh của mình thay vì chia sẻ ra bên ngoài cho các thành phần khác cùng tham gia. Như vậy, sẽ cần có thời gian để kiểm chứng sự thay đổi về chất có diễn ra hay không.

Tương tự là Tập đoàn Bảo Việt (BVH) với tên gọi tiếng Anh là Bao Viet Holdings. Cho dù năm qua BVH gây ấn tượng mạnh với NĐT nhờ giá CP nổi sóng, nhưng theo một chuyên gia tài chính chia sẻ: Việc xác định rõ ràng, cụ thể các mảng bảo hiểm nhân thọ và phi nhân thọ của BVH không đơn giản. Trong nhiều trường hợp, điều này còn phụ thuộc vào ý muốn chủ quan của BVH.

Có bao nhiêu holdings?

Luật sư Trần Minh Hải, Giám đốc Công ty Luật Basico, cho biết: “Theo Luật CK, có 3 dạng công ty được UBCKNN quản lý, bao gồm CTCK, công ty quản lý quỹ và công ty đầu tư CK. Trong đó, công ty đầu tư CK là dạng nắm giữ vốn và đầu tư một cách chuyên nghiệp, mang hơi hướng của holdings nhất. UBCKNN quản lý rất chặt dạng công ty này, thí dụ CBCNV phải có chứng chỉ hành nghề, hoặc tỷ lệ nắm giữ, đầu tư bao nhiêu...

Hiện nay, nhiều doanh nghiệp về bản chất cũng tương tự như vậy nhưng không thành lập theo Luật CK mà lại theo Luật Doanh nghiệp nên UBCKNN không quản lý được.

Rất nhiều đại gia đã thành lập những công ty chỉ với chức năng quản lý cổ phần của họ tại những công ty khác, hoặc quản lý vốn của công ty chính mà họ sử dụng để đầu tư.

Trong quá trình hoạt động, những công ty này sẽ cho ra những nghị quyết chỉ đạo, thâu tóm vốn ở các công ty khác, điều này có thể làm nảy sinh những xung đột.

Ở đây có một khoảng trống pháp lý trong việc quản lý các công ty hoạt động theo mô hình holdings, hay nói đúng hơn là chưa có cơ chế nào ép họ phải tuân thủ theo một chuẩn mực rõ ràng”.

Nói như một giám đốc đầu tư của một quỹ lớn, không loại trừ trường hợp, trong thời gian tới thành lập holdings sẽ trở thành xu hướng của các doanh nghiệp sau xu hướng “tập đoàn hóa” những năm gần đây. Sự thay đổi chỉ diễn ra về mặt hình thức và đem “khè” những NĐT bên ngoài.

Đứng trên góc độ NĐT, điều này rõ ràng là vô nghĩa, vì điều quan trọng nhất cần phải hướng đến là sự phát triển có thực chất của doanh nghiệp.

Theo Thái Ca - Hữu Phúc

Sài gòn đầu tư tài chính