Trò chơi IPO - Phát hành chứng khoán lần đầu ra công chúng

Những chiêu thức của các tay đầu cơ có thể trở thành “hội chứng” khi các đại gia là tổng công ty, tập đoàn và một số ngân hàng quốc doanh tiến hành các hoạt động IPO (phát hành lần đầu) trong thời gian tới. Bài viết của ThS. Lê Đạt Chí, Đại học Kinh tế Tp.HCM.


Những mức giá không thể tin

Ngày nay khi nhiều công ty tiến hành IPO giá bán cổ phiếu đã được các nhà đầu tư đưa ra những mức giá cao ngất ngưỡng so với mức giá khởi điểm. Điển hình, cổ phiếu của Công ty Nhiệt điện Phả Lại được đấu với mức giá cao nhất 50 triệu đồng/cổ phiếu, đưa mức giá trung bình lên 69.710 đồng/cổ phiếu, trong khi giá khởi điểm chỉ là 43.000 đồng/cổ phiếu.

Trước đó, cổ phiếu của Thủy điện Thác Mơ được mua cao nhất với giá 56 triệu/cổ phiếu, trong khi giá khởi điểm chỉ có 20.000 đồng/cổ phiếu, đã đẩy mức giá bình quân lên là 67.929 đồng/cổ phiếu; cổ phiếu của Nhiệt điện Bà Rịa cũng có giá 40 triệu/cổ phiếu và giá bình quân lên đến 78.528 đồng/cổ phiếu trong khi giá khởi điểm chỉ có 15.750 đồng/cổ phiếu.

Ngoài ra cũng còn có khá nhiều cổ phiếu khác có mức giá cao nhất ở mức không tưởng, ví dụ cổ phiếu của Cadivi có giá 44,6 triệu đồng, cổ phiếu Khu công nghiệp Hiệp Phước là 20,1 triệu đồng, cổ phiếu Kido là 80 triệu đồng…

Những mức giá này liệu có được thực hiện không? Câu trả lời đã có đáp án. Không một ai thực hiện những mức giá trên nhưng tại sao nó vẫn được chấp nhận?

Đó là một chiêu thức hẳn hoi

Ngày nay có nhiều nhà đầu tư thực hiện “đầu cơ” cổ phiếu của các công ty khi thực hiện IPO. Việc đầu cơ này không phải để trở thành nhà đầu tư thực thụ của công ty IPO mà họ chỉ nhằm mục đích kinh doanh cổ phiếu kiếm lời.

Vậy làm thề nào đạt được mục tiêu trên khi mà khối lượng bán ra thường rất ít so với tổng khối lượng cổ phiếu của công ty và mức khối lượng đặt mua bị hạn chế trên mỗi nhà đầu tư?

Để mua được cổ phiếu khi đấu giá, ai cũng biết, một mức giá cao sẽ chiến thắng nhưng chiến thắng này đi kèm một cái giá phải trả: đó là mức giá mà họ nhận được cao hơn mức giá trung bình của phiên đấu giá, mức giá cao như thế rất khó mang lại lợi nhuận cho các nhà đầu cơ.

Vì vậy chiêu thức đưa ra là: đặt một mức giá cần mua (thường cao hơn mức trung bình kỳ vọng của thị trường trong phiên đấu giá đó) và cùng lúc đó là đặt một lệnh song song với một mức giá cao không tưởng.

Kết quả, mức giá không tưởng này sẽ đẩy giá bình quân cao hơn mức giá mà những nhà đầu cơ này thực hiện. Sau đó họ chỉ đơn giản mua lại cổ phiếu này với mức giá thực hiện và sang tay lại với mức giá bằng hoặc cao hơn mức trung bình để hưởng chênh lệch, thậm chí là siêu lợi nhuận.

Nếu các nhà đầu tư đến sau nhận biết điều vô lý này và loại bỏ mức giá cao vô lý khi tính lại giá bình quân thì họ sẽ thấy rất vô lý nếu nhận sang tay từ các nhà đầu cơ.

Những chiêu thức của các tay đầu cơ có thể trở thành “hội chứng” khi các đại gia là tổng công ty, tập đoàn và một số ngân hàng thương mại quốc doanh tiến hành các hoạt động IPO trong thời gian đến.

Hậu quả của trò chơi

Tại sao những trò chơi như thế lại ngang nhiên diễn ra và được hợp thức hóa? Người lao động nghèo cũng khó thoát khỏi trò chơi này khi mức giá ưu đãi bán cho cán bộ công nhân viên của công ty cũng chịu ảnh hưởng, vì rằng mức giá mà họ mua căn cứ trên mức giá bình quân của phiên đấu giá (chỉ được giảm 40%).

Vậy với mức giá cao như thế thì những người chỉ biết sống bằng lương làm sao có thể mua được, nếu không tìm cách bán quyền mua?

Còn đối với các cổ đông chiến lược ắt hẳn với mức giá này họ sẽ khó thực hiện được vì phải mua với giá tối thiểu thấp hơn 20% giá trung bình của phiên đấu giá. Chẳng hạn, một ngân hàng A được chọn là cổ đông chiến lược của công ty thì một ngân hàng B có thể không được lựa chọn và họ có thể thực hiện trò chơi như trên với cái giá rẻ mạt chỉ có 5 triệu đồng, ngân hàng A thiệt hại lớn vì buộc phải mua giá cao.

Chỉ cần một động thái

Những phân tích trên cho thấy nếu nhà nước không có những động thái chính sách phù hợp thì các trò chơi như thế sẽ còn tiếp diễn dài dài.

Cơ quan quản lý thị trường có thể loại bỏ những lệnh có mức giá cao không tưởng bằng cách đưa ra những ràng buộc trong “mức trần” của giá cổ phiếu trong đợt đấu giá. Chẳng hạn như mức trần này không được vượt quá 10 lần mức giá khởi điểm.

Động thái này chẳng những loại bỏ được những nhà đầu cơ làm giá cổ phiếu mà còn giúp cho việc định giá doanh nghiệp trong hồ sơ tư vấn của các công ty chứng khoán được chú trọng hơn và làm cho doanh nghiệp quan tâm đến việc xác định giá trị doanh nghiệp khi đưa ra mức giá khởi điểm để tiến hành IPO, đồng thời đòi hỏi những nhà đầu tư khác khi tham gia đấu giá phải nghiên cứu kỹ hồ sơ công ty để đưa ra các mức giá mua hợp lý.

Những can thiệp kịp thời của cơ quan quản lý thị trường theo hướng như trên sẽ giúp xác lập mức giá kỳ vọng hợp lý trên thị trường chứng khoán. Điều này, đến lượt nó, sẽ giúp thị trường chứng khoán phát triển lành mạnh và bền vững.