Ông vua của phố Wall

Sự hình thành và phát triển của kinh tế thị trường từ giữa thế kỷ 19 luôn gắn liền với những nhà tư bản tài chính. Và chính họ mới là những người đã khơi dậy, tài trợ và cả đỡ đầu cho quá trình cơ khí hoá, công nghiệp hoá.
Sự phát triển của công nghiệp Mỹ trong thời gian này cũng vậy. Một đại gia tư bản tài chính mang tên John Pierpont Morgan vừa là niềm tự hào, nể phục nhưng cũng vừa là sự lo sợ của nhiều nhà công nghiệp, chính khách lúc bấy giờ. Với tiềm lực và khả năng quản lý tài chính vĩ đại, John Pierpont Morgan đã có những quyền uy và ảnh hưởng vô cùng lớn đến từng ngành công nghiệp và cả nền kinh tế Mỹ.

Trung tâm của giới tài chính nước Mỹ tập trung tại một đường phố nổi tiếng là phố Wall ở New York. Và người chủ soái của phố Wall từ ngày phố tài chính và ngân hàng, chứng khoán ra đời chính là John Pierpont Morgan. Từ đường phố này, giá vàng, giá tiền tệ và giá chứng khoán được phát đi. Dù không chính thức thì đó vẫn là giá được nghe theo vì đó là giá của thị trường.


Là người bá chủ thị trường tài chính, J.P. Morgan đã có những quyền lực và ảnh hưởng chi phối rất lớn. Sinh thời, trên thị trường đã xuất hiện rất nhiều khái niệm liên quan đến ông, ảnh hưởng của ông đối với thị trường tài chính và nền kinh tế nói chung, như “cha con nhà Morgan”, “tập đoàn Morgan” rồi “liên minh Morgan”, “hệ thống Morgan” và thậm chí cả “Morgan hoá”, “học thuyết Morgan” hay “trường phái Morgan”. John Pierpont Morgan đã làm nổi tên tuổi mình với tư cách là một nhà tài chính mưu trí và quyết đoán trong đầu tư và cả đầu cơ.

J.P. Morgan đã làm giàu từ phố Wall với tài sản lên tới nhiều trăm triệu USD trong thời kỳ cách đây đúng một trăm năm. Tập đoàn tài chính Mỹ J.P. Morgan, tuy về cơ bản chẳng thuộc về dòng họ Morgan nữa nhưng tên tuổi của ông vẫn còn đó và tập đoàn này vẫn đang là một trong những tập đoàn tài chính hùng mạnh, có uy tín và có nhiều ảnh hưởng đến thị trường tài chính Mỹ nói riêng và thị trường tài chính nói chung.

Cha nào con nấy

John Pierpont Morgan là con nhà buôn bán có truyền thống. Ông sinh năm 1837 tại Hartford, thuộc bang Conneticut. Ông và cha của Morgan là những nhà buôn thành đạt và khá nổi tiếng trong vùng. Gia đình Morgan chuyên kinh doanh hàng lương thực thực phẩm. Cha của John Pierpont Morgan có cả một hệ thống cung cấp bán sỉ khá lớn các mặt hàng này. Quá trình kinh doanh với nhiều bạn hàng và với những khoản tiền rất lớn đã sinh ra rất nhiều cơ hội kinh doanh tiền tệ. Có lúc phải cho khách hàng vay chịu nhưng lại có lúc phải vay mượn tiền của khách để nhập hàng. Lập tức khi đó hình thành các mối quan hệ vay mượn, thanh toán bằng các thương phiếu, trái phiếu và cả chứng chỉ nhận nợ.

Ý tưởng kinh doanh tiền tệ ngân hàng đã nhập vào cha John Pierpont Morgan lúc nào không hay. Và ông đã quyết định hợp tác với một nhà ngân hàng để cùng nhau lập một công ty tài chính chuyên mua bán các giấy tờ có giá.

Công ty tài chính Peabody được ra đời như vậy vào năm 1937 tại London. Dịch vụ kinh doanh chính của công ty là mua bán các giấy tờ có giá, chứng khoán và ngoại tệ. Từ một nhà buôn thực phẩm, ông Junius Morgan, cha của John Pierpont đã trở thành một nhà tài chính, kinh doanh tiền tệ có uy tín.

Tiếng tăm của nhà Morgan nổi như cồn trong những năm 1840 khi Junius Morgan dám liều lĩnh đem hàng triệu trái phiếu công ty ra bán để thu tiền về. Hành động đó không chỉ là một phi vụ kinh doanh mạo hiểm của Morgan mà còn được đánh giá là một biện pháp can thiệp vào chính sách tiền tệ, giúp cho lạm phát giảm đi rõ rệt.

Hổ phụ sinh hổ tử, John Pierpont Morgan được sinh ra trong gia đình buôn bán và đã có những năng khiếu kinh doanh đặc biệt. Ông nhạy cảm với thời thế, với thị trường. Hơn thế nữa, mức độ mạo hiểm đến liều lĩnh ông đều tỏ ra không kém cha chút nào. Chuyện kể rằng có lần John Pierpont Morgan đã liều lĩnh quyết định mua đứt cả một thuyền lớn chở cà phê khi vị chủ tàu bán rẻ một nửa.

Khi đó ông chỉ là nhân viên thương mại đi làm thuê. Ông chủ của Morgan không chấp nhận và thế là John Pierpont Morgan tự nhận trách nhiệm mua cà phê về phần mình. Khi đó, trong túi ông không có tiền nhưng đã thoả thuận được trả chậm. Sau đó ông mới đi tìm người mua và thu tiền để trả. Khi không tìm đủ người mua mà vẫn phải thanh toán thì John Pierpont Morgan lại có được sự hỗ trợ một phần tài chính của bố ông.

Phi vụ cà phê liều lĩnh kể trên không chỉ tạo vốn cho John Pierpont Morgan mà tạo thêm động lực để ông tiếp tục con đường kinh doanh không ít mạo hiểm nhưng đầy ma lực hấp dẫn của đồng tiền. Về sau, chính ông bố John Pierpont Morgan là người đã khuyến khích ông mở riêng một công ty kinh doanh chứng khoán tại nhà.

Đầu cơ với cảm nhận kinh doanh đặc biệt
Sự mạo hiểm khá liều lĩnh cùng với những tính toán phân tích tài chính sâu sắc và cảm nhận thị trường đã đưa John Pierpont Morgan đến thế giới kinh doanh chứng khoán và tiền tệ. Ông có vẻ rất hợp với nghề này và kinh doanh chứng khoán dưới mọi hình thức, chỉ môi giới cũng có, mua đứt bán đoạn khi đầu cơ cũng có. John Pierpont Morgan kinh doanh cả trên thị trường chính thức lẫn trên thị trường chợ đen.

hững gì mà nhà đầu cơ Soros đã làm và được thán phục khi kinh doanh bạc trong những năm 90 của thế kỷ 20 thì trước đó hơn 100 năm, John Pierpont Morgan đã làm với phi vụ đầu cơ vàng có một không hai. Cùng với một công ty khác, công ty tài chính chứng khoán Morgan đã bỏ ra nhiều triệu USD để mua vàng. Để rồi sau đó John Pierpont Morgantạo tạo ra một cơn sốt vàng và kiếm lời.

Bí quyết thành công ở đây là do John Pierpont Morgan đã chọn các thời điểm hết sức nhạy cảm để đưa tin việc các công ty đang đua nhau mua vàng. Việc Chính phủ phát hành trái phiếu đúng dịp đó cũng được John Pierpont Morgan khai thác tối đa.


Trong kinh doanh và đầu cơ chứng khoán, tiền tệ thì thông tin và thời điểm là tối quan trọng. Và John Pierpont Morgan thực sự là bậc kỳ tài trong vấn đề này. Không ít người gọi John Pierpont Morgan là nhà đầu tư và đầu cơ khá nham hiểm và thủ đoạn khi thiết lập cho mình cả một hệ thống khai thác thông tin. John Pierpont Morgan cho thu thập không chỉ các thông tin kinh tế và thị trường đơn thuần. Ông còn cho khai thác cả các thông tin về quân sự và chính trị để phục vụ cho ý đồ kinh doanh của mình.


Ngay từ lúc bấy giờ, với những kinh nghiệm thực tế và cảm nhận kinh doanh đặc biệt, ông sớm nhận ra rằng yếu tố tâm lý cũng như các sự kiện chính trị xã hội lớn sẽ có những tác động rất lớn đến chứng khoán tiền tệ. Chính vì vậy, các thông tin tưởng như không liên quan đến kinh doanh như ngày bắt đầu chiến tranh, ngày đàm phán Anh - Mỹ... ông đều nắm rõ.

Điều đáng khâm phục ở đây là John Pierpont Morgan đã biến những thông tin đó thành những cơ hội kinh doanh cho mình. Khi được tin Mỹ phải bồi thường Anh một số tiền lớn nhưng trả bằng vàng thì John Pierpont Morgan đã nhanh chóng cho gom vàng tích trữ. Hay khi vừa được tin quân miền Nam thua trận trong chiến tranh Bắc - Nam thì John Pierpont Morgan là người đâù tiên tung vàng ra bán và đã thắng lớn ở phi vụ này.

Trở thành một quyền lực khủng khiếp
Thắng lớn nhiều phi vụ đầu cơ, John Pierpont Morgan nhanh chóng trở thành một trong những đại gia của trung tâm tài chính phố Wall. Đồng thời John Pierpont Morgan lại đầu tư rất nhiều vào các quan hệ với chính khách và các nhân vật cao cấp của chính trường. Và từ đó, ông đã tạo ra cho mình một quyền lực ảnh hưởng ghê gớm. John Pierpont Morgan kinh doanh nhiều hơn trên thị trường chính thức và là một trong những rất ít đại gia có thể “làm giá” được trên thị trường tài chính.

Không dừng lại ở thị trường nước Mỹ, John Pierpont Morgan quyết tâm mở rộng các hoạt động kinh doanh tài chính ra thị trường quốc tế. Ông tập trung kinh doanh, mua bán các loại trái phiếu Chính phủ, công trái của các nước. Các sự kiện chiến tranh, quan hệ quốc tế giữa các nước đều được hệ thống thông tin của John Pierpont Morgan theo dõi cập nhật thường xuyên để phục vụ cho mục đích kinh doanh.


Do biết trước thông tin, biết đánh giá và sử dụng thông tin hợp lý mà nhiều lần John Pierpont Morgan làm ngỡ ngàng các đối thủ cạnh tranh và tất cả giới tài chính quốc tế. Năm 1873, công ty Morgan do chuẩn bị trước nên đã đăng ký mua hết toàn bộ 300 triệu trái phiếu kho bạc khi Chính phủ Mỹ vừa phát hành. John Pierpont Morgan trở thành thống soái thị trường trái phiếu Chính phủ từ đó.

Uy tín của công ty Morgan lớn đến mức rất nhiều công ty phải qua công ty này mới có thể niêm yết cổ phiếu trên thị trường chứng khoán. Hơn thế nữa, John Pierpont Morgan còn giúp các cổ phiếu này tăng giá. Và đương nhiên không chỉ giúp không công. Mỗi phi vụ như vậy thì chẳng những tên tuổi của công ty tài chính Morgan được khẳng định mà John Pierpont Morgan cũng có phần lời không nhỏ. Năm 1879, John Pierpont Morgan đã thu về trên 3 triệu USD chỉ trong ít ngày bảo lãnh phát hành và đầu cơ cổ phiếu của công ty đường sắt liên bang.


Sự ảnh hưởng ghê gớm của các nhà tài phiệt mà đứng đầu là John Pierpont Morgan được thể hiện rõ nhất vào thời kỳ khủng hoảng tài chính năm 1884. Nhiều ngân hàng phá sản, các nhà đầu tư chứng khoán bán thốc bán tháo cổ phiếu. Một thời kỳ đen tối nhất của thị trường chứng khoán và tài chính thế giới tưởng như đang ập xuống nhiều nền kinh tế, nếu như không có công ty Morgan và nhà đầu tư tài ba John Pierpont Morgan. Ông đã dũng cảm, và thậm chí là rất liều lĩnh và quyết đoán khi bỏ ra rất nhiều tiền để phanh lại sự xuống dốc thê thảm của chỉ số chứng khoán.


Và John Pierpont Morgan đã thành công khi đảo ngược được tình hình trước sự thán phục và nể sợ của các cá nhân, nhà đầu tư.... Không ít bài bình luận báo chí lúc đó cho rằng vai trò và ảnh hưởng của John Pierpont Morgan với công ty Morgan có thể còn lớn hơn nhiều nguyên thủ quốc gia.


Vừa là vua tài chính, vừa là nhà cải cách doanh nghiệp


Với tiềm lực tài chính rất mạnh, lại luôn có khả năng huy động vốn, John Pierpont Morgan trở thành nguy hiểm và thách thức với bất kể đại gia công nghiệp nào. John Pierpont Morgan nhòm ngó nhiều ngành kinh tế khác nhau làm không ít người sợ hãi. Nếu ông muốn mua nhà máy nào, công ty cổ phần nào là ông mua được.


Và trên thực tế đã xảy ra nhiều phi vụ như vậy. Khi ngành đường sắt Mỹ đang trong thời kỳ khủng hoảng làm ăn thua lỗ, John Pierpont Morgan đã nhảy vào ôm gọn phần lớn các cổ phiếu của công ty. Rồi sau đó, chính John Pierpont Morgan là người khởi xướng các chương trình cải tổ toàn diện ngành đường sắt.


Không chỉ là nhà đầu tư, John Pierpont Morgan đã để lại dấu ấn riêng của mình với tư cách là nhà cải cách doanh nghiệp. Tương tự như đối với ngành đường sắt, John Pierpont Morgan còn gom mua cổ phiếu của các công ty thép lớn nhất để trở thành một ông vua thép không chính thức vào những năm đầu của thế kỷ 20. Ông có tham vọng cải tổ ngành này và tạo ra một tập đoàn thép không chỉ làm bá chủ nước Mỹ mà vươn ra cả các nước châu Âu.